Sandy Trần tổng hợp

Logistics thông minh (Smart Logistics) là sự tích hợp toàn diện của công nghệ số, trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT) và tự động hóa vào chuỗi cung ứng, nhằm tối ưu hóa quá trình vận chuyển, lưu kho và phân phối hàng hóa. Mô hình này cho phép doanh nghiệp theo dõi hàng hóa theo thời gian thực, tự động hóa quy trình vận hành, và ra quyết định dựa trên dữ liệu. Logistics thông minh mang các đặc điểm cốt lõi bao gồm:

• Tự động hóa quy trình với robot và AGV (Automated Guided Vehicles)
• Quản lý và theo dõi hàng hóa thời gian thực thông qua IoT
• Phân tích dữ liệu lớn và dự báo nhu cầu bằng AI
• Tối ưu hóa tuyến đường và quản lý đội xe thông minh
• Kết nối và chia sẻ thông tin liền mạch giữa các bên trong chuỗi cung ứng

Trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu, ngành logistics thông minh tại Việt Nam đang chứng kiến sự phát triển vượt bậc với sự tích hợp của công nghệ hiện đại và các giải pháp thông minh. Theo phân tích mới nhất từ Hiệp hội Doanh nghiệp Dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA), quy mô thị trường logistics Việt Nam đạt 57 tỷ USD trong năm 2023, và đạt 65 tỷ USD trong năm 2024 (tạm tính), với tốc độ tăng trưởng dự kiến 15-20% cho năm 2025.

Chính phủ đã tạo điều kiện thuận lợi cho ngành logistics thông minh thông qua hệ thống văn bản pháp lý đồng bộ. Nổi bật là Quyết định 221/QĐ-TTg ngày 22/02/2021 về sửa đổi, bổ sung Quyết định 200/QĐ-TTg phê duyệt Đề án nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển dịch vụ logistics Việt Nam đến năm 2025, đặt mục tiêu đưa tỷ trọng đóng góp của ngành logistics lên 9-11% GDP. Bên cạnh đó, Nghị định 47/2021/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật Đầu tư 2020 cũng tạo hành lang pháp lý cho việc ưu đãi đầu tư vào lĩnh vực logistics, đặc biệt là các dự án ứng dụng công nghệ cao. Các doanh nghiệp logistics còn được hưởng ưu đãi theo Nghị định 82/2018/NĐ-CP về quản lý khu công nghiệp và khu kinh tế khi đầu tư vào hạ tầng logistics tại các khu công nghiệp. Đặc biệt, với việc ban hành Quyết định 942/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược phát triển Chính phủ điện tử hướng tới Chính phủ số giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030, Chính phủ đã tạo nền tảng thúc đẩy chuyển đổi số trong ngành logistics. Các doanh nghiệp logistics được khuyến khích đầu tư vào công nghệ số thông qua các ưu đãi về thuế theo Nghị định 31/2021/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật Đầu tư. Với sự thuận lợi về cơ sở pháp lý, làn sóng chuyển đổi số trong ngành logistics của Việt Nam đã tạo ra những thay đổi căn bản trong cách thức vận hành chuỗi cung ứng. các doanh nghiệp logistics Việt Nam đã đầu tư khoảng 500 triệu USD cho công nghệ số trong năm 2023, tuy khiêm tốn so với mức đầu tư trung bình của khu vực Đông Nam Á, nhưng đã thể hiện xu hướng tăng 25% so với năm 2023 (Theo Báo cáo chuyển đổi số của Bộ Thông tin và Truyền thông).

Theo khảo sát của KPMG về thị trường logistics Việt Nam cuối năm 2023, các công nghệ đang được ứng dụng rộng rãi bao gồm hệ thống quản lý kho thông minh (WMS), robot tự động trong kho bãi (AGV), và ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong tối ưu hóa tuyến đường. Đặc biệt, việc ứng dụng AI đã giúp các doanh nghiệp giảm chi phí vận hành từ 20-35%. Theo Bộ Công Thương, các doanh nghiệp logistics đang tập trung đầu tư vào ba mảng chính, đó là: thứ nhất là hệ thống quản lý kho thông minh, với các dự án tiêu biểu như trung tâm logistics tự động 4.0 trị giá 200 triệu USD tại Bắc Ninh; thứ hai là ứng dụng blockchain trong truy xuất nguồn gốc, với 15 dự án lớn đang triển khai tại các cảng biển; thứ ba là nền tảng kết nối vận tải thông minh, thu hút khoảng 500 triệu USD vốn đầu tư trong năm 2024.

Báo cáo 'Vietnam Logistics Market Outlook 2023-2030' của World Bank công bố tháng 9/2023 dự báo nhu cầu đầu tư cho ngành logistics thông minh tại Việt Nam trong giai đoạn 2025-2030 rất lớn. Riêng mảng hạ tầng logistics thông minh cần khoảng 5 tỷ USD, trong đó 2 tỷ USD cho trung tâm logistics tự động, 800 triệu USD cho hệ thống kho lạnh thông minh, và 1,5 tỷ USD cho phát triển cảng biển thông minh. Đồng thời, theo KPMG, thị trường các giải pháp công nghệ logistics dự báo sẽ tăng trưởng mạnh với tốc độ 25-30% hàng năm trong giai đoạn 2025-2030, với nhu cầu 800 triệu USD cho phần mềm quản lý chuỗi cung ứng và 1,5 tỷ USD cho giải pháp giao hàng chặng cuối.

Mặc dù có nhiều tiềm năng, ngành logistics thông minh ở Việt Nam vẫn đối mặt với những thách thức đáng kể như chi phí logistics cao, thiếu hụt nguồn nhân lực có kỹ năng trong ngành. Theo số liệu của Bộ Công Thương, chi phí logistics của Việt Nam hiện chiếm 16,8% GDP, cao hơn nhiều so với mức trung bình 9,5% của các nước phát triển. Nguyên nhân chính đến từ việc ứng dụng công nghệ còn hạn chế và thiếu sự kết nối đồng bộ giữa các phương thức vận tải. Báo cáo của VLA cũng chỉ ra thách thức về nguồn nhân lực, khi ngành dự kiến thiếu hụt 2 triệu lao động có kỹ năng số đến năm 2030. Để giải quyết vấn đề này, các doanh nghiệp đang tăng cường hợp tác với các cơ sở đào tạo, đồng thời đầu tư vào các chương trình đào tạo nội bộ về công nghệ logistics.

Tuy nhiên, nếu các doanh nghiệp Việt Nam có tâm thế tốt, chuẩn bị các điều kiện tốt nhất về hạ tầng số, nhân sự và có một tầm nhìn rộng, rất hy vọng ngành logistics thông minh Việt Nam trong năm 2025 và những năm tiếp theo sẽ đạt được những kết quả khả quan. Quy mô thị trường có thể đạt 80-90 tỷ USD vào năm 2025, với khoảng 70% doanh nghiệp logistics ứng dụng công nghệ số.

Ở tầm vĩ mô, với những nỗ lực cải thiện hiệu suất logistics, Việt Nam đặt mục tiêu tiến vào top 30 quốc gia về Chỉ số Hiệu suất Logistics toàn cầu vào năm 2025. Điều này sẽ góp phần quan trọng trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế Việt Nam trong kỷ nguyên số.

Tài liệu tham khảo

• Báo cáo thị trường logistics Việt Nam 2023 (VLA, công bố tháng 12/2023)
• Nghiên cứu Vietnam Logistics Market Outlook 2023-2030 (World Bank, 9/2023)
• Báo cáo đầu tư ngành logistics Việt Nam (KPMG, Q4/2023)
• Báo cáo Logistics Việt Nam 2023 (Bộ Công Thương, 12/2023)
• Báo cáo chuyển đổi số ngành logistics (Bộ TTTT, Q4/2023)
• Báo cáo chuyển đổi số ngành logistics (Bộ TTTT; 2024)